Дұрыс тамақтану белсенді, толыққанды және ұзақ өмір сүру үшін өте маңызды. Алайда дұрыс тамақтану ережелерін мінсіз сақтау ауыр тамақ немесе психологиялық бұзылуларға әкелуі мүмкін. Дұрыс тамақтанудың жанкүйерлері жүйке орторексиясымен ауруы мүмкін.
Орторексия дегеніміз не?
Бұл терминмен дұрыс тамақтану туралы жабысқақ оймен байланысты психикалық бұзылысты білдіреді. Адам кез-келген басқа тағамнан бас тарта отырып, тек пайдалы тағамдарды жей бастайды. Дұрыс тамақтанумен әуестену қызықтырғаны соншалық, өмірдегі кез-келген басқа қызықтар өзінің тартымдылығын жоғалтады.
Орторексия термині алғаш рет Стивен Бретменнің дұрыс тамақтануға әуестігі туралы кітабында айтылған. Ғалымның өзі бұл жолдан өтіп, физикалық және жүйке сарқылудың шегінде болған. Осы тұзақтан шығып, ол дұрыс тамақтануға қадалып қалудың қаншалықты қауіпті болуы мүмкін екенін айтты.
Орторексия не себептен пайда болады?
Оның пайда болуының 2 негізгі себебін ажыратып айтуға болады:
1. зиянды тағамның зиянды әсері туралы ақпаратты жақын қабылдау және оны тұтынудың зиянды салдарларынан қорқу;
2. мінсіз дене мүсініне қол жеткізу және сау болуға деген күшті ұмтылыс.
Жеке алғанда бұл себептердің өзі соншалықты қорқынышты емес. Алайда, егер адам бұл туралы үнемі ойлана берсе және өзі жағдайды күшейте түссе, онда оның салдары жақсы болмайды.
Орторексия белгілері
Бұл бұзылыстың диагнозын әркім жасай қоя алады. Өйткені, дұрыс тамақтану идеясына берілген адамды тану өте оңай. Кейбір белгілері:
• дұрыс тамақтану туралы үнемі әңгімелер мен әңгімелесулер;
• айналасындағылардың барлығын зиянды тағамдарды жеу арқылы өз өмірлерін құртып жатқанына сендіруге тырысу;
•оны ойы бойынша зиянды деп саналатын кез келген өнімнен бас тарту (кез-келген нәрсе болуы мүмкін);
• қоғамдық тамақтану орындарынан аулақ болу, дастархан басында отыруы кере кездесулер мен мерекелерге барғысы келмеу;
• азық-түліктерді таңдау өте ұзақ уақытты алады.
Орторексия несімен қауіпті?
Түрлі тағамдарды рационнан үнемі алып тастағанда, әр түрлі қоректік заттардың жетіспеушілігі басталуы мүмкін. Бұл өз кезегінде иммунитеттің әлсіреуіне, әртүрлі аурулардың пайда болуына және жалпы денсаулықтың нашарлауына әкеледі.
Ең қорқыныштысы, өзінің тамақтану принциптері бұзылған немесе ауытқыған кезде, орторексик қатты кінәні сезіне бастайды. Бұл жағдай жүйкенің бұзылуына және сарқылуға әкелуі мүмкін.
Тағы бір мәселе — әлеуметтік оқшаулану болуы мүмкін. Өйткені, бір тақырыпта әңгіме қозғай беретін адаммен қарым-қатынас әркімнің қолынан келе бермейді. Себебі, көбінесе мұндай адамдар өздерін басқалардан жақсымын деп санай бастайды, өйткені олар өздерінің тамақтану ережелерін сақтауға көп күш жұмсайды.
Орторексиямен қалай күресуге болады?
Дұрыс тамақтану кезінде достарыңызбен бір стақан шарап ішіп, демалу немесе бір тілім торт жағымсыз салдарға әкелмейтінін түсінген жөн. Өзіңізді үнемі тамақпен шектемеңіз және тағамның пайдасы мен зиянын үнемі бақылап отырудың қажеті жоқ. Ерте ме, кеш пе, бұл жүйкенің шаршауына және орторексия синдромына әкеледі.
Егер бұл мәселе сізді немесе сіздің жақындарыңызға қатысты болса, оны түсініп, қабылдау керек. Егер түсінік болса, онда сіз орторексиямен өз бетіңізше күресуге болады. Ол үшін өзіңіздің тамақтану туралы көзқарасыңызды қайта қарап, шектен шығудың жақсы нәрсеге әкелмейтінін түсінуіңіз керек. Егер түсінік болмаса, онда мамандарға жүгіну керек болады. Бұл жағдайда диетологтың да, психологтың да көмегі қажет.